این مقاله در
چکیده
پرورش هوش اخلاقیِ کودکان و نوجوانان و هنجارپذیری آنان در این زمینه، از منظرهای گوناگون و از دیرزمان محور موضوعیِ دانش‌های تعلیم و تربیت، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی و حتی فلسفه بوده و از سوی دیگر، آثار منظوم و منثور در درای تاریخ
ادبیات، مَحمِل و ابزار این دست از آموزه‌ها و آموزش‌ها به شمار می‌رفته و از همین روی بخش سترگی از سنت ادبی دست‌کم در ایران، با عنوان ادبیات تعلیمی» به انتقال آموزه‌های اخلاقی به این گروه از مخاطبان معطوف بوده است. با توجه به تقسیم چهارگانه روی‌کردهای ارتباطی در حوزه آموزش و پرورش به آموزندگی»، پرورندگی»، رَه‌یاری» و آسان‌سازی»، برون‌دادهای این سنت را از دید رویکرد ارتباطی‌اش با مخاطب، می‌توان آموزگارانه و تلقینی» خواند که رویکرد نوپدید آسان‌سازانه و تسهیلی» در رقابت با آن و در برابر آن، جای می‌گیرد.
این جُستار با توجه به کاوش‌ها و پیش‌نهادهایِ نظری مطرح در چارچوب ادبیات تسهیل‌گریِ اخلاقی مبتنی بر چهار رویکرد دانش‌بنیاد، گرایش‌بنیاد، خواهش‌بنیاد و کنش‌بنیاد به بررسی پنج جلد نخستِ یکی از تازه‌های نشر در حوزه تربیت اخلاقی کودکان و نوجوانان با عنوان مجموعه اشکان و اشکانه» نوشته ابراهیم حسن‌بیگی می‌پردازد و به شماری از کاستی‌های آن ناظر به چارچوب یاد شده اشاره می‌کند.
کلیدواژگان
هوش اخلاقی، تلقین، ادبیات تعلیمی، تسهیل‌گری، اندیشه‌ورزی، اخلاق دینی.
خبر برگزاری دوره آموزشی ابک در نیم‌سال دوم 96-97
به‌نشر در قالب سلسله نشست‌های تبلیغی - ترویجی در پناه کلمات» برگزار می‌کند:
اِبَک؛ درس گفتار الاهیات برای کودکان
به گزارش روابط عمومی انتشارات آستان قدس رضوی، این سلسله نشست‌ها با حضور دکتر مهدی فردوسی مشهدی، دین‌پژوه و دانش‌آموخته و مدرس حوزه و دانشگاه برگزار میشود. اِبَک» مخفف عبارت الاهیات برای کودکان» است که به ابتکار استاد این دوره، متناظر با برنامه فلسفه برای کودکان» پیش‌نهاد شده است.
این دوره آموزشی با اشاره به مفهوم‌شناسی الاهیات، تفکر و ادبیات کودک، به مسئله‌شناسی حوزه‌های تفکربرانگیز متون مقدس دینی و مذهبی پرداخته میشود و مفاهیمی مانند حیات، موت، توفی، اعجاز، برکت، غیب، شهود، حق، تکلیف، شُکر، توبه، عبادت، جهاد، انفاق، عشق و به‌ویژه خدای انسان‌وار و ناانسان‌وار مطرح میشود که در قلمروهای معرفت‌شناسی، روان‌شناسی، فلسفه حقوق، محیط زیست، اقتصاد، اخلاق و متافیزیک جای می‌گیرند.
ادبیات کودک و نوجوان، بیش از هر چیز بر عنصر خیال و آشنایی‌زدایی استوار است که از این دید، دست‌مایه نیکویی برای طرح موضوعات الاهیاتی برای کودک فراهم می‌آورد.
بخش نخست این درس‌گفتار هم‌زمان با پایان سال 96 به پایان می‌رسد. در این دوره پاسخ‌هایی به چگونگی مواجهه با پربسامدترین پرسش‌های کودکان در زمینه‌های خداشناسی (توحید)، فرشته‌شناسی، دیوشناسی (جن‌شناسی)، فرجام‌شناسی (معاد)، بهشت‌شناسی، دوزخ‌شناسی، معجزه‌شناسی، جادوشناسی، وحی‌شناسی و مرگ‌شناسی عرضه خواهد شد.
دیگر گزارش‌ها
این تارنما را در
اطلاعات کتاب‌شناختی
مطهری، مرتضی (1339)، داستان راستان، تهران، بی‌نا.
به مناسبت دوازدهم اردیبهشت، روز معلم
شصت سال پیش مرحوم #مرتضی_مطهری جلد اول #داستان_راستان را منتشر کرد که 75 داستان کوتاه درباره زندگی پیشوایان دینی مسلمانان، در بردارد و پس از خوش آمدن کتاب به ذائقه مخاطب، جلد دومش را با پنجاه داستان دیگر، سامان داد. این کتاب در دهه چهل، در زمینه #بازنویسی #ادبیات_دینی برای مخاطب نوجوان و جوان، نوآورانه و پیش‌رُوانه بود؛ زیرا بیش‌تر کتاب‌های داستانی آن روزگار را نویسندگان #چپ می‌نوشتند یا ترجمه می‌کردند. از این‌رو، داستان راستان در سنجش با دیگر آثار مشابه، از #فضل_تقدم برخوردار است.
این کار ابتکاری را #استاد_مطهری به یکی از دوستان فاضل» خودش نسبت داده است که در جلسه هیئت تحریریه #شرکت_انتشار چنین پیش‌نهادی را مطرح کرده بود و استاد این پیش‌نهاد را تا برون‌داد دنبال کرد. پس از او بسیاری از کسان ملهَم از این داستان راستان، آثاری پدید آوردند.
شاید این کتاب را نتوان بازنویسی حرفه‌ای قصه‌های یاد شده در روایات دینی برشمرد، اما از دید من سه ویژگی مثبت در آن یافت میشود که متأسفانه برخی از آثار کنونی در زمینه ادبیات دینی و مذهبی و قصص اخلاقی، از آن ویژگی‌ها برخوردار نیستند و بنابراین، به پس‌رفت دچارند:
1. پوشیده‌گویی
استاد فقط داستان‌ها را وفادارانه به متن نقل و از #مستقیم_گویی پرهیز و استنتاج اخلاقی را به خود خواننده واگذار کرده است تا با درنگ در این‌باره، از آنها برداشت کند؛
2. گشودگی
#قهرمان بیش‌تر داستان‌های کتاب پیشوایان دینی و مذهبی‌اند، اما داستان بزرگان شیعه و سنی و حتی برخی از نامسلمانان در کتاب یافت میشود؛ یعنی از هر کسی می‌توان چیزی آموخت حتی اگر هم‌مشرب و هم‌مذهب و هم‌کیش من نباشد. بنابر، مقدمه کتاب همه اینان از راستان (صدیقان)اند؛
3. به‌گزینی
استاد با توجه به مختصات جامعه خودش و ناظر به دغدغه‌ها و مسائل آن دوران، به انتخاب داستان‌ها دست زده و زنده بودن کتابش را نزد مخاطب آن روز تضمین کرده است. موضوعات (#سوژه_داستانی) در ادبیات دینی کم نیست، اما فقط با غربال‌گری آنها متناسب با اوضاع و احوال و حاجات مخاطبان، می‌توان کتابی زنده پدید آورد وگرنه به آسانی می‌توان درباره #شبه_مسئله»ها داستان_پردازی کرد.
مشکلات کتاب اندک نیست، اما اکنون نه در مقام بیان مشکلات آنم، نه دیگران درباره مشکلاتش کم نوشته‌اند، نه از نخستین‌ها می‌توان انتظار داشت که به پختگی آثار بعدی باشند.
خدایش بیامرزاد و روز معلم برای همه آموزگاران و #تسهیل_گران تفکر_کودک و نوجوان فرخنده باشد!
این تارنما را در اینستاگرام دنبال کنید!
اطلاعات کتاب‌شناختی
مطهری، مرتضی (1339)، داستان راستان، تهران، بی‌نا.
به مناسبت دوازدهم اردیبهشت، روز معلم
شصت سال پیش مرحوم #مرتضی_مطهری جلد اول #داستان_راستان را منتشر کرد که 75 داستان کوتاه درباره زندگی پیشوایان دینی مسلمانان، در بردارد و پس از خوش آمدن کتاب به ذائقه مخاطب، جلد دومش را با پنجاه داستان دیگر، سامان داد. این کتاب در دهه چهل، در زمینه #بازنویسی #ادبیات_دینی برای مخاطب نوجوان و جوان، نوآورانه و پیش‌رُوانه بود؛ زیرا بیش‌تر کتاب‌های داستانی آن روزگار را نویسندگان #چپ می‌نوشتند یا ترجمه می‌کردند. از این‌رو، داستان راستان در سنجش با دیگر آثار مشابه، از #فضل_تقدم برخوردار است.
این کار ابتکاری را #استاد_مطهری به یکی از دوستان فاضل» خودش نسبت داده است که در جلسه هیئت تحریریه #شرکت_انتشار چنین پیش‌نهادی را مطرح کرده بود و استاد این پیش‌نهاد را تا برون‌داد دنبال کرد. پس از او بسیاری از کسان ملهَم از این داستان راستان، آثاری پدید آوردند.
شاید این کتاب را نتوان بازنویسی حرفه‌ای قصه‌های یاد شده در روایات دینی برشمرد، اما از دید من سه ویژگی مثبت در آن یافت میشود که متأسفانه برخی از آثار کنونی در زمینه ادبیات دینی و مذهبی و قصص اخلاقی، از آن ویژگی‌ها برخوردار نیستند و بنابراین، به پس‌رفت دچارند:
1. پوشیده‌گویی
استاد فقط داستان‌ها را وفادارانه به متن نقل و از #مستقیم_گویی پرهیز و استنتاج اخلاقی را به خود خواننده واگذار کرده است تا با درنگ در این‌باره، از آنها برداشت کند؛
2. گشودگی
#قهرمان بیش‌تر داستان‌های کتاب پیشوایان دینی و مذهبی‌اند، اما داستان بزرگان شیعه و سنی و حتی برخی از نامسلمانان در کتاب یافت میشود؛ یعنی از هر کسی می‌توان چیزی آموخت حتی اگر هم‌مشرب و هم‌مذهب و هم‌کیش من نباشد. بنابر، مقدمه کتاب همه اینان از راستان (صدیقان)اند؛
3. به‌گزینی
استاد با توجه به مختصات جامعه خودش و ناظر به دغدغه‌ها و مسائل آن دوران، به انتخاب داستان‌ها دست زده و زنده بودن کتابش را نزد مخاطب آن روز تضمین کرده است. موضوعات (#سوژه_داستانی) در ادبیات دینی کم نیست، اما فقط با غربال‌گری آنها متناسب با اوضاع و احوال و حاجات مخاطبان، می‌توان کتابی زنده پدید آورد وگرنه به آسانی می‌توان درباره #شبه_مسئله»ها داستان_پردازی کرد.
مشکلات کتاب اندک نیست، اما اکنون نه در مقام بیان مشکلات آنم، نه دیگران درباره مشکلاتش کم نوشته‌اند، نه از نخستین‌ها می‌توان انتظار داشت که به پختگی آثار بعدی باشند.
خدایش بیامرزاد و روز معلم برای همه آموزگاران و #تسهیل_گران تفکر_کودک و نوجوان فرخنده باشد!
این تارنما را در اینستاگرام دنبال کنید!
درباره این سایت